دنده مرده چیست و دلیل تاثیراتش روی خودرو چیست ؟؟

رانندگی با دنده مرده یکی از مشکلات رایج بین رانندگان، به‌خصوص تازه‌کارهاست که می‌تواند آسیب‌های جدی به خودرو وارد کند. «دنده مرده» حالتی است که سرعت خودرو و دور موتور با دنده انتخابی هماهنگ نیستند و در نتیجه موتور یا تحت فشار بیش‌ازحد یا بار ناچیز قرار می‌گیرد. این وضعیت باعث لرزش خودرو، کاهش شتاب، افزایش مصرف سوخت و استهلاک قطعات حیاتی مثل گیربکس، کلاچ و موتور می‌شود. در این مطلب به زبان ساده و کاربردی توضیح می‌دهیم دنده مرده چیست، چگونه آن را تشخیص دهیم و از بروز آن پیشگیری کنیم.

تکتاز خودرو مرجع اطلاعات فنی و اخبار خودرو : https://taktazkhodro.ir

دنده مرده یعنی چه؟

اصطلاح دنده مرده زمانی به‌کار می‌رود که خودرو در دنده‌ای نامناسب با سرعت یا دور موتور حرکت کند. به‌عبارت دیگر، وقتی با دنده سبک (مانند دنده ۳ یا ۴) در سرعت‌های پایین (مثلاً زیر ۲۰ کیلومتر بر ساعت) حرکت می‌کنید، موتور باید دور بسیار پایینی داشته باشد که خارج از محدوده بهینه عملکرد آن است. در این حالت موتور نمی‌تواند نیروی کافی تولید کند، باعث لرزش، تقه زدن و افت شتاب شدید می‌شود.

یا بالعکس، اگر در سرعت بالا دنده سنگینی مثل ۲ انتخاب کنید، موتور در دور بسیار بالایی کار می‌کند و فشار زیادی متحمل می‌شود. هر دو حالت حالت دنده مرده محسوب می‌شوند چون موتور و دنده با هم هماهنگ نیستند.

نشانه‌های رانندگی با دنده مرده

• صدای غیرعادی موتور:
  صدای موتور معمولاً یا بسیار بم و خفه (به‌دلیل دور پایین و دنده سنگین) یا بلند و زوزه‌مانند (دور بالا و دنده سبک) است که نشان‌دهنده بار غیرطبیعی روی موتور است.

• لرزش و تقه:
  در سرعت‌های پایین وقتی دنده سنگین انتخاب شود، خودرو دچار لرزش و ضربه شده و حس نامطلوبی ایجاد می‌شود.

• کاهش شتاب:
  فشار دادن پدال گاز در این حالت منجر به افزایش سرعت مناسب نمی‌شود و خودرو کند حرکت می‌کند، مخصوصاً در سبقت گرفتن یا سربالایی.

• مصرف سوخت بالا:
  رانندگی در دنده مرده باعث می‌شود موتور در شرایط نامناسب کار کرده و مصرف سوخت افزایش یابد.

• سختی در سربالایی:
  اگر در سربالایی مجبور باشید پدال گاز را تا انتها فشار دهید ولی خودرو شتاب نگیرد، احتمالاً در دنده مرده رانندگی می‌کنید.

• صدای اضافی در گاز دادن:
  فشار بی‌نتیجه به موتور باعث صدای ناهنجاری می‌شود که خودنشانه ناسازگاری دنده و سرعت است.

تاثیرات منفی رانندگی با دنده مرده

• فشار بیش از حد به موتور:
  موتور یا باید با دور بسیار بالا کار کند که باعث فرسایش سریع قطعات داخلی مانند پیستون‌ها و سوپاپ‌ها می‌شود، یا در دور پایین تحت فشار کشش قرار گیرد که به اصطلاح موتور «نفس‌کم می‌آورد».

• استهلاک زودرس کلاچ:
  راننده معمولاً برای جبران توان کم موتور در دنده نامناسب، بیشتر از کلاچ استفاده کرده که باعث لغزش صفحه کلاچ و کاهش عمر آن می‌گردد.

• آسیب گیربکس:
  عدم هماهنگی دنده و دور موتور فشار زیادی به دنده‌ها و چرخ‌دنده‌های گیربکس وارد کرده که می‌تواند موجب سر و صدای غیرعادی و خرابی تدریجی آنها شود.

• افزایش مصرف سوخت:
  موتور در حالت دنده مرده کارایی پایینی دارد و برای تولید توان بیشتر، سوخت بیشتری مصرف می‌کند.

• کاهش عمر سیستم خنک‌کننده:
  فشار زیاد بر موتور دمای آن را افزایش داده و به قطعات خنک‌کننده مثل رادیاتور و ترموستات آسیب می‌رساند.

• لرزش و آسیب به دسته موتور:
  لرزش ناشی از دنده مرده باعث ایجاد فشار روی دسته موتور و اتصالات شاسی می‌شود که هزینه‌های تعمیرات سنگین به دنبال دارد.

چگونه از رانندگی با دنده مرده جلوگیری کنیم؟

• شناخت محدوده بهینه دور موتور:
  برای اکثر خودروهای بنزینی محدوده بهینه تعویض دنده بین ۲۵۰۰ تا ۳۵۰۰ دور در دقیقه است. سعی کنید قبل از افت یا افزایش نامتعارف دور موتور، دنده را تغییر دهید.

• شنیدن صدای موتور:
  صدای موتور بهترین راهنمای شماست. اگر صدای موتور خیلی خفه یا بیش از حد بلند شد، باید دنده را تغییر دهید.

• توجه به سرعت خودرو:
  الگوی تقریبی سرعت مناسب برای هر دنده:
  دنده ۱: تا ۲۰ کیلومتر بر ساعت
  دنده ۲: ۲۰ تا ۴۰ کیلومتر بر ساعت
  دنده ۳: ۴۰ تا ۶۰ کیلومتر بر ساعت
  دنده ۴: ۶۰ تا ۸۰ کیلومتر بر ساعت
  دنده ۵: بالای ۸۰ کیلومتر بر ساعت

• تعویض به‌موقع دنده:
  از تنبلی در تعویض دنده بپرهیزید و دنده‌ها را در زمان مناسب عوض کنید تا موتور فشار زیادی تحمل نکند.

• بررسی سلامت کلاچ و گیربکس:
  اگر با رعایت نکات فوق همچنان دنده مرده دارید، احتمال خرابی کلاچ یا گیربکس وجود دارد که باید توسط مکانیک بررسی شود.

دنده مرده در گیربکس اتوماتیک

تصور نکنید دنده مرده فقط مختص خودروهای دنده دستی است. در گیربکس‌های اتوماتیک نیز ممکن است گیربکس به‌درستی دنده مناسبی را انتخاب نکند و خودرو در حالت مشابه دنده مرده قرار گیرد. علل این مشکل عبارتند از:

• خرابی سنسورهای گیربکس مانند سنسور سرعت و دور موتور

• کمبود یا کیفیت پایین روغن گیربکس که باعث تاخیر یا نامناسب بودن تعویض دنده می‌شود

• ایراد در واحد کنترل گیربکس (TCU) یا مشکلات نرم‌افزاری

• خرابی کلاچ‌های داخلی گیربکس که وظیفه درگیر کردن دنده‌ها را دارند

• رانندگی نادرست در حالت‌های مختلف گیربکس (مثلاً استفاده نادرست از حالت D یا L در سربالایی)

جمع‌بندی

درک مفهوم دنده مرده و طریقه پیشگیری از آن برای هر راننده‌ای ضروری است. رانندگی در این حالت فشار زیاد به موتور، کلاچ و گیربکس وارد می‌کند، مصرف سوخت را افزایش می‌دهد و به طولانی‌مدت هزینه‌های تعمیر خودرو را بالا می‌برد. آشنایی با نشانه‌های دنده مرده مانند صدای غیرعادی موتور، لرزش، کاهش شتاب و مصرف بیشتر سوخت به شما کمک می‌کند به موقع اقدام کرده و خودرو را در شرایط بهینه نگه دارید. رعایت اصول ساده مانند تعویض به‌موقع دنده، توجه به صدای موتور و سرعت خودرو، همچنین مراقبت از کلاچ و گیربکس، کلید جلوگیری از رانندگی با دنده مرده و افزایش عمر مفید خودرو است.