دسته موتور خودرو چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟ راهنمای جامع 1403
تا به حال به این فکر کرده‌اید که ارتعاش ناشی از احتراق در موتور خودرو چگونه مهار می‌شود؟ قطعه‌ای به نام دسته موتور (Engine Mount) وظیفه مهار این ارتعاشات را بر عهده دارد. اهمیت این قطعه به حدی است که اگر به هر دلیلی وظیفه خود را به درستی انجام ندهد، ارتعاشات و سروصدای بیش از حد موتور هنگام روشن بودن ماشین، آسایش سرنشینان را مختل می‌کند. علاوه بر این، خرابی دسته موتور می‌تواند به قطعات داخلی موتور و سایر بخش‌های خودرو آسیب برساند. در این مطلب، ضمن بررسی وظیفه دسته موتور خودرو، نگاهی به مزایا و معایب انواع دسته موتور ماشین می‌اندازیم.
دسته موتور چیست؟
به طور کلی، وزن موتور خودرو بسته به حجم و نوع قطعات داخلی آن بین 100 تا 200 کیلوگرم است. حال تصور کنید که موتور خودرو در زیر کاپوت مهار نشود. در این صورت، هر گونه تکانی که به ماشین وارد شود، باعث ارتعاش موتور می‌شود. با توجه به وزن بالای موتور، این میزان ارتعاش در زمان روشن بودن ماشین دائماً تشدید می‌شود. ارتعاشات ایجاد شده هم با تولید سروصدای بسیار زیادی همراه خواهد بود.
این ارتعاشات و سروصدا به کابین خودرو منتقل می‌شوند و آرامش سرنشینان را سلب می‌کنند. از طرفی، لرزش شدید موتور به سایر قطعات ماشین از گیربکس گرفته تا جلوبندی سرایت می‌کند و عمر مفید آن‌ها را کاهش می‌دهد.
برای جلوگیری از بروز این مشکلات، تنها یک راه وجود دارد: مهار ارتعاشات موتور هنگام روشن بودن ماشین. وظیفه دسته موتور خودرو، مهار همین ارتعاشات است. این قطعه در فاصله بین موتور و شاسی قرار می‌گیرد و به نوعی، موتور را به بدنه ماشین متصل می‌کند. این اتصال باعث می‌شود که تا حد زیادی، تکانه‌های موتور مهار شود.
آرایش دسته موتور خودرو چگونه است؟
تعداد دسته موتور ماشین، بسته به وزن آن، معمولاً 3 یا 4 عدد در نظر گرفته می‌شود که با آرایش خاصی در نقاط مختلف تعبیه می‌شوند. البته ممکن است در برخی از خودروها، 2 دسته موتور به صورت مجزا استفاده شود. همچنین برای مهار ارتعاشات گیربکس هم از یک دسته موتور – گیربکس به صورت ترکیبی استفاده می‌شود. در برخی از تولیدات کارخانه هیوندای، از 3 دسته موتور و 3 دسته گیربکس به صورت همزمان استفاده می‌شود که پیچیده‌ترین آرایش برای مهار ارتعاشات سیستم قدرت خودرو به شمار می‌رود.
این نوع چیدمان کمک می‌کند تا نیروهای محوری و پیچشی وارد به موتور در راستای طول، عرض و ارتفاع مهار شود و در نتیجه، ارتعاشات ناشی از فعالیت احتراق در موتور هم به حداقل مقدار ممکن کاهش پیدا کند.
انواع دسته موتور خودرو
بدنه دسته موتور خودرو معمولاً از جنس پلاستیک (با خاصیت ارتجاعی) و فلز ساخته می‌شود. دسته موتور انواع خودرو از نظر شکل ظاهری، ابعاد و قیمت با یکدیگر تفاوت دارند؛ اما بیش از هر چیزی، نحوه عملکرد دسته موتور ماشین در دسته‌بندی آن اهمیت دارد. بر این اساس، انواع دسته موتور خودرو را می‌توان به 3 گروه زیر تقسیم کرد. لازم به ذکر است که الزاما همه دسته موتورهای به کار رفته در یک خودرو از یک نوع نیستند. سایت تکتاز خودرو در ادامه به بررسی انواع دسته موتور می‌پردازد:
1. دسته موتور مکانیکی
ساده‌ترین و ارزان‌ترین مدل دسته موتور خودرو به صورت مکانیکی کار می‌کند. این قطعه از مواد اولیه پلاستیکی با مقاومت بالا و خاصیت ارتجاعی ایده‌آل ساخته می‌شود. طراحی دسته موتور مکانیکی خیلی آسان است و معمولاً ابعاد و اندازه کوچک‌تری در مقایسه با دو مدل دیگر دارد.
همه این موارد باعث می‌شود که تعمیر و نگهداری دسته موتور مکانیکی هم آسان‌تر باشد. وظیفه اصلی این قطعه، تحمل وزن موتور است که از طریق آن ارتعاشات را هم کنترل می‌کند. البته ناگفته نماند که میزان مهار ارتعاشات توسط این دسته موتور نسبت به دو مدل دیگر، کمتر است. به همین دلیل، در خودروهای گران‌قیمت با موتور حجیم به سراغ دسته موتورهای دیگر می‌روند.
2. دسته موتور هیدرولیکی
دسته موتور هیدرولیکی عملکردی مشابه با دمپر یا کمک فنر دارد. در ساختمان این قطعه، یک محفظه تعبیه شده که مقداری روغن هیدرولیک در آن وجود دارد. نیروهای وارد شده به دسته موتور به روغن هیدرولیک انتقال پیدا می‌کند و به این صورت دمپ می‌شود.
بدنه خارجی این دسته موتور ماشین از جنس پلاستیک تولید می‌شود. یک سوپاپ برای انتقال روغن درون محفظه دسته موتور تعبیه می‌شود که سرعت حرکت مایع هیدرولیک را کنترل می‌کند. در اثر وارد شدن نیرو به بدنه، دسته موتور به سمت پایین حرکت می‌کند. در نتیجه، مجرای عبور روغن توسط سوپاپ، تنگ‌تر می‌شود. این اتفاق سرعت عبور روغن هیدرولیک را کاهش می‌دهد و باعث دمپ شدن نیروی وارد شده می‌گردد.
دسته موتور هیدرولیکی در مقایسه با مدل مکانیکی، قیمت بالاتری دارد و از ساختمان پیچیده‌تری برخوردار است. ضمن اینکه عملکرد بهتری در مهار ارتعاشات وارد شده از خود نشان می‌دهد.
3. دسته موتور برقی
پیشرفته‌ترین مدل دسته موتور ماشین به صورت برقی طراحی می‌شود.
دسته موتور برقی خودرو معمولاً روی ماشین‌های گران‌قیمت نصب می‌شود و بهترین عملکرد را برای مهار ارتعاشات موتور ارائه می‌کند. طراحی دسته موتور برقی، تقریباً مشابه با مدل هیدرولیک است؛ با این تفاوت که کنترل مجرای عبور روغن هیدرولیک در آن‌ها به صورت برقی انجام می‌شود.
برای این منظور، یک شیر برقی روی دسته موتور نصب می‌شود که میزان باز و بسته بودن سوپاپ را کنترل می‌کند. در برخی از مدل‌ها، دو یا چند حالت مشخص برای شیر برقی تعریف می‌شود که مطابق با آن عمل می‌کند. در مدل‌های پیشرفته، یک سنسور روی دسته موتور نصب می‌شود که میزان ارتعاشات موتور را در هر لحظه اندازه‌گیری می‌کند و شیر برقی نیز متناسب با سیگنال‌های دریافتی از سنسور، سوپاپ را تنظیم می‌کند. حتی ممکن است به جای نصب سنسور مجزا، از سیگنال‌های سنسور دور موتور و ناک برای کنترل عملکرد شیر برقی دسته موتور استفاده شود.
چرا دسته موتور می‌شکند؟
دسته موتور خودرو توان تحمل مقدار مشخصی فشار را دارد. اگر میزان فشار وارد شده به دسته موتور بیش از حد مجاز باشد، احتمالاً صدای دسته موتور را خواهید شنید که مربوط به شکستن آن است. به طور کلی، علت خرابی دسته موتور خودرو را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
* رفتار رانندگی نامناسب (شتاب‌گیری و ترمزهای ناگهانی)
* عبور با سرعت بالا از روی سرعت‌گیرها
* تردد زیاد از مسیرهای ناهموار
* تنظیم نبودن جانمایی قطعات داخلی موتور
* مشکل سیستم تعلیق و جلوبندی خودرو
* نصب اشتباه دسته موتور
نشانه‌های خرابی دسته موتور
تشخیص خرابی دسته موتور در مراحل اولیه، می‌تواند از آسیب‌های جدی‌تر به موتور و سایر قطعات خودرو جلوگیری کند. برخی از نشانه‌های خرابی دسته موتور عبارتند از:
* لرزش غیرعادی موتور: اگر در حالت درجا یا هنگام شتاب‌گیری، لرزش غیرعادی در موتور احساس می‌کنید، ممکن است دسته موتورها دچار مشکل شده باشند.
* صداهای غیرعادی: صداهای تق‌تق یا کوبش از ناحیه موتور، به خصوص هنگام عبور از دست‌اندازها، می‌تواند نشانه خرابی دسته موتور باشد.
* تکان‌های شدید هنگام تعویض دنده: اگر هنگام تعویض دنده، تکان‌های شدیدی در خودرو احساس می‌کنید، دسته موتورها را بررسی کنید.
* جابه‌جایی غیرعادی موتور: در موارد شدید، ممکن است جابه‌جایی غیرعادی موتور را مشاهده کنید.
تعویض دسته موتور: چه زمانی و چگونه؟
اگر نشانه‌های خرابی دسته موتور را مشاهده کردید، بهتر است در اسرع وقت به یک تعمیرکار ماهر مراجعه کنید. تعویض دسته موتور کار نسبتاً پیچیده‌ای است و نیاز به ابزار و تخصص خاصی دارد.
مراحل تعویض دسته موتور:
1. ایمنی: قبل از هر چیز، ایمنی را رعایت کنید و خودرو را در یک سطح صاف و محکم پارک کنید.
2. جک زدن: با استفاده از جک، خودرو را بالا ببرید و از خرک برای نگهداری آن استفاده کنید.
3. باز کردن قطعات: قطعاتی که مانع دسترسی به دسته موتور می‌شوند را باز کنید.
4. باز کردن دسته موتور قدیمی: با استفاده از آچار مناسب، پیچ‌های دسته موتور قدیمی را باز کنید و آن را خارج کنید.
5. نصب دسته موتور جدید: دسته موتور جدید را در جای خود قرار دهید و پیچ‌ها را محکم کنید.
6. بستن قطعات: قطعاتی که باز کرده بودید را مجدداً نصب کنید.
7. پایین آوردن خودرو: جک را پایین بیاورید و خودرو را روی زمین قرار دهید.
8. تست: خودرو را روشن کنید و عملکرد آن را بررسی کنید.
توصیه مهم: اگر تجربه کافی در زمینه تعمیرات خودرو ندارید، تعویض دسته موتور را به یک تعمیرکار متخصص بسپارید.
پرسش و پاسخ
1. چه عواملی باعث خرابی دسته موتور می‌شوند؟
* رانندگی تهاجمی، عبور از دست‌اندازها با سرعت بالا، و مشکلات سیستم تعلیق از عوامل اصلی خرابی دسته موتور هستند.
2. آیا می‌توان دسته موتور را تعمیر کرد؟
* در بیشتر موارد، دسته موتور قابل تعمیر نیست و باید تعویض شود.
3. هزینه تعویض دسته موتور چقدر است؟
* هزینه تعویض دسته موتور بسته به نوع خودرو و دستمزد تعمیرکار متفاوت است.
4. آیا استفاده از دسته موتورهای غیراصل توصیه می‌شود؟
* بهتر است از دسته موتورهای اصلی و با کیفیت استفاده کنید تا از عملکرد صحیح و طول عمر بالای آن‌ها اطمینان حاصل کنید.
5. چگونه می‌توان از خرابی زودرس دسته موتور جلوگیری کرد؟
* با رانندگی صحیح، پرهیز از عبور با سرعت بالا از دست‌اندازها، و نگهداری مناسب از سیستم تعلیق، می‌توان عمر دسته موتور را افزایش داد.
در این مطلب بررسی کردیم که دسته موتور چیست و انواع آن به چند دسته تقسیم می‌شود. اگر اصول رانندگی صحیح را به خوبی رعایت کنید، شاید در طول مدتی که یک خودرو زیر پای شماست، هیچگاه شاهد شکستن دسته موتور نباشید. اما نباید فراموش کنید که آسیب دیدن دسته موتور خودرو، مقدمه مشکلات جدی برای بخش‌های مختلف ماشین است و باید فورا نسبت به رفع مشکل اقدام کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد نگهداری خودرو و قطعات یدکی، به سایت تکتاز خودرو مراجعه کنید. تکتاز خودرو همراه شما در حفظ و نگهداری خودروی شما.
